By khadija Mbesa
Mali inakabiliwa na mzozo wa pande nyingi, unaochochewa na athari za pamoja za ukosefu wa usalama, migogoro baina ya jamii, ukosefu wa utulivu wa kijamii na kisiasa, mabadiliko ya hali ya hewa na janga la COVID-19, linaloathiri watu milioni 11.7, ambapo Kati ya hawa, milioni 5.9 ni mmoja kati ya Wamali watatu wanaohitaji msaada wa kibinadamu. Ukiukwaji mkubwa wa haki za watoto umeenea sana na uhamishaji unasalia kuwa tatizo kubwa huku takriban watu 400,000 wakihama makwao.
UNICEF itatekeleza jibu lililounganishwa na lililoratibiwa, likilenga kujenga jamii zenye amani, umoja na uthabiti huku ikiimarisha uhusiano kati ya hatua za kibinadamu, maendeleo na programu za amani. Hatua zimeundwa ili kukidhi mahitaji ya watoto na jamii zilizo hatarini zaidi, ikijumuisha zile zilizoathiriwa na athari za kijamii na kiuchumi za COVID-19. Lenzi ya jinsia iliyopangwa itaarifu uchanganuzi wote na muundo wa programu.
Mwaka 2022, UNICEF inaomba dola za Marekani milioni 119.3 ili waweze kufikia watu milioni 2.3, wakiwemo watoto milioni 2, kwa msaada muhimu wa kibinadamu nchini Mali.
Mali inakabiliwa na migogoro mingi, ikiwemo ukosefu wa usalama katikati na kaskazini, na athari kali za kikanda (haswa Liptako Gourma), migogoro ya jumuiya, ukosefu wa utulivu wa kijamii na kisiasa, mabadiliko ya hali ya hewa na athari za janga la COVID-19, ambalo zinaathiri milioni 11.7 ya watu .
Hali ya kibinadamu imezorota. Mnamo 2022, watu milioni 5.9 watahitaji msaada wa kibinadamu, wakiwemo wanawake milioni 2.9, watoto milioni 3.2 na watu 800,000 wenye ulemavu, hii ni kutokana na mashambulizi yanayoendelea dhidi ya raia huku idadi ya wakimbizi wa ndani (IDPs) imeongezeka kwa kasi na sasa jumla ya watu ikikaribia 400,000, ambapo asilimia 55 ni wanawake na asilimia 64 ni watoto.
Uadui mara nyingi husababisha ukiukwaji mkubwa wa haki za watoto ikiwa ni pamoja na mauaji, ulemavu, kuajiriwa na kutumiwa na makundi yenye silaha, pamoja na ukatili wa kijinsia kote nchini na watoto milioni 1.3 wanahitaji ulinzi.
Mashambulizi na vitisho kutoka kwa vikundi vilivyojihami dhidi ya miundombinu ya elimu, ambayo hapo awali ililenga kanda ya kati na kaskazini, sasa yameenea kusini mwa nchi, na kuathiri watoto 499,200 na walimu 9,984 katika mikoa isiyo na usalama. Katika mikoa ya kaskazini na kati, zaidi ya asilimia 96 ya IDPs wanaishi katika maeneo ambayo upatikanaji wa maji uko chini ya wastani wa kitaifa. Mali pia ina moja ya viwango vya juu zaidi vya vifo vinavyotokana na maji yasiyo salama, usafi wa mazingira na usafi (WASH) katika Afrika.
Kiwango cha juu cha utapiamlo duniani kinazidi kwa asilimia 10 katika maeneo kadhaa; zaidi ya watoto 177,000 walio chini ya umri wa miaka 5 wanakabiliwa na utapiamlo mkali sana; na uhaba wa chakula huathiri watu milioni 1.3. Mbali na janga la COVID-19, mfumo dhaifu wa afya unapambana na milipuko ya magonjwa mengine, ikiwa ni pamoja na surua, kipindupindu na polio.
Kaskazini na kati mwa Mali, idadi ya watu milioni 1.8 wanahitaji kupata huduma za kimsingi za afya. Kuongezeka kwa vikwazo vya upatikanaji wa misaada ya kibinadamu ni jambo linalotia wasiwasi mkubwa, hasa katika maeneo yasiyo na huduma za msingi za kijamii na miundombinu.
Mali inashika nafasi ya 184 kati ya nchi 189 kwenye Fahirisi ya Maendeleo ya Kibinadamu na asilimia 49.7 ya kaya zinaishi chini ya mstari wa umaskini wa kipato njia ya 20, Kukosekana kwa usawa wa kijinsia pia huathiri haki za watoto na kuzuia upatikanaji wa huduma za kimsingi. Kwa sasa nchi inakumbwa na mpito wa kisiasa wa miezi 18 kufuatia mapinduzi mawili mfululizo yaliyotokea Agosti 2020 na Mei 2021, huku uchaguzi ukipangwa kufanyika mapema 2022.